Zo zorg je voor een bijvriendelijke tuin
Wil jij je tuin bijenvriendelijk maken? Ontdek hoe de juiste planten en nestplaatsen tevreden gezoem creëren!
01.12.2021
Waarom zijn bijvriendelijke tuinen belangrijk?
De bij is één van de belangrijkste nuttige insecten uit de natuur en heeft in ons milieu een cruciale rol bij de bestuiving. De ondersteuning van bijenpopulaties overal ter wereld, ook in onze tuinen, bevordert het behoud van de biodiversiteit en een gezond ecosysteem.
Hoe bijen ons en ons milieu helpen
Waarom worden bijen bedreigd?
In het Verenigd Koninkrijk zijn er bijvoorbeeld meer dan 250 soorten wilde bijen, waarvan 35 met uitsterven worden bedreigd en alle soorten in aantal teruglopen. De grootste schuldige hieraan is de intensieve landbouw. Deze legt namelijk de nadruk op monoculturen om een hogere opbrengst te bereiken. Tussen deze monoculturen zijn nauwelijks bloeiende planten te vinden, wat betekent dat er geen voedsel voor bijen is. Sommige inheemse bijensoorten hebben zich zelfs aangepast aan slechts één plantensoort – dus als die plant door de landbouw wordt verdrongen, kunnen onze gestreepte vrienden nergens meer naartoe.
Het probleem beperkt zich echter niet tot de landbouw alleen. Ook de tuinen in ons land zijn vaak niet bepaald uitnodigend voor bijen. Tuinen zijn over het algemeen zo ontworpen dat ze passen bij de smaak van de eigenaar of gemakkelijk te onderhouden zijn. Hierdoor staan in veel tuinen niet de planten die insecten nodig hebben. Als bijen niet genoeg voedsel kunnen vinden in onze weiden, velden of tuinen, zullen ze verhongeren.
Hoe een bijvriendelijke tuin insecten kan helpen
Als de dichtstbijzijnde wildebloemenweide ver verwijderd is van het nest van een bij, zal het voor het insect moeilijk zijn om die voedselbron te bereiken. Een bijenvriendelijke tuin moet dus alle dingen bevatten die ze nodig hebben om te overleven: voedsel, nestplaatsen, beschutting en een plek om te overwinteren. Zelfs als je slechts plaats hebt voor een paar bijenvriendelijke planten in je tuin of op je balkon kunnen ze dienst doen als 'bloemeneiland'. Ze helpen bijen bij hun zoektocht naar voedsel. De beestjes vliegen van het ene naar het andere bloemeneiland, bestuiven meer planten en ondersteunen het ecosysteem.
Het is duidelijk dat het beschermen van bijen essentieel is om onze planeet en onszelf als diersoort gezond te houden. Lees verder om te ontdekken hoe je jouw tuin bijenvriendelijk kan maken.
Een bijvriendelijke tuin ontwerpen
Je hebt slechts een paar eenvoudige materialen nodig om een buitenruimte om te vormen tot een leefomgeving voor bijen – zelfs het kleinste hoekje gevuld met planten die bijen aantrekken is enorm nuttig voor lokale insectenpopulaties. En met een beetje extra inspanning kan je met bijvriendelijke vaste planten, kruiden en struiken een echt paradijs creëren.
Bijen moeten ook voldoende vocht binnen krijgen. Je kan gewoon een ondiep schaaltje met water vullen en er een beetje grind of een paar knikkers in doen, zodat de bijen er veilig in en uit kunnen komen.
Vermijd pesticiden
Bestrijdingsmiddelen houden je planten vrij van ongedierte, maar gaan ook nuttige insecten tegen, waaronder bijen. In jouw bijenvriendelijke tuin moet dit soort ongediertebestrijding dus achterwege blijven. In plaats daarvan gebruik je natuurlijke methoden om planten te beschermen tegen ongedierte. Een spray van verdunde brandnetelmest of verdunde geperste knoflook is krachtig bladvoer en stoot veel ongedierte af. Bladluis kan je eenvoudig te lijf gaan met een krachtige waterstraal, door ze er met een vinger af te vegen zijn, of door de betreffende scheuten volledig te verwijderen.
Om te voorkomen dat je pesticiden nodig hebt, moet je goed opletten, zeker wanneer je planten koopt voor je tuin die bestuivers welkom moet heten. Zoek naar groenten die bestand zijn tegen meeldauw en naar ziektebestendige vruchten en rozen van gerenommeerde kwekerijen en telers. Zet je planten zo neer dat ze niet lijden onder een gebrek aan licht of andere problemen – zwakke planten zijn veel gevoeliger voor ongedierte.
Als je het gebruik van pesticiden in je bijvriendelijke tuin niet kan vermijden, zorg er dan voor dat je merken gebruikt die onschadelijk zijn voor nuttige insecten en die expliciet veilig zijn voor bijen. Houd er echter rekening mee dat zelfs deze bestrijdingsmiddelen nooit op bloemen mogen worden gespoten. Bijen die de geur van deze stoffen oppikken en meenemen kunnen mogelijk niet meer terugkeren naar hun kolonies.
Professionele tip van STIHL: houd er rekening mee dat ongedierte net zo goed deel uitmaakt van ons natuurlijke ecosysteem als nuttige insecten. Daarom is het beter om een bepaalde hoeveelheid ongedierte te tolereren vanwege de bijen.
Zorg voor nestplaatsen
Zonder nestplaatsen is je tuin nooit echt bijenvriendelijk. Solitaire bijen in het bijzonder, die gewoonlijk in plantenstengels en gaten in hout zouden nesten, zijn dol op schuilplaatsen zoals insectenhotels en gaten in droge stenen muren. Het is heel eenvoudig om zelf een insectenhotel te bouwen, maar veel tuinwinkels bieden ze ook te koop aan. Zorg ervoor dat je de juiste vulmaterialen gebruikt: bijen nestelen graag in riet- of bamboestengels, dennenappels of geperforeerde bakstenen. Houtwol is echter ongeschikt voor bijenhotels.
Een ander onderdak vinden wilde bijen in een droge stenen muur. In deze simpele stenen muren die zonder mortel zijn gemaakt, nestelen bijen in de ruimte tussen de stenen.
Dode takken, stammen en houten palen vormen ook een verborgen habitat voor veel wezens. Of je ze nu gebruikt als onderdeel van een heg of in een hoek van de tuin opstapelt, egels, vogels, citroenvlinders en veel andere dieren vinden beschutting tussen de stammen en twijgen.
Sommige soorten, zoals de zandbijen met een grijze rug, graven hun nesten in zanderige grond. Je kan dus een klein stukje zand bloot laten liggen om deze bijen een eenvoudige en natuurlijke hulp te bieden bij het nestelen in je bijenvriendelijke tuin.
Vergeet niet om een schaaltje water met wat grind erin dicht bij de nestplaats te zetten, zodat de bijen altijd iets te drinken hebben.
Bijvriendelijke planten
Als je op zoek bent naar bijenvriendelijke tuinplanten, overweeg dan eerst inheemse soorten. Lokale bijen zijn aan dit soort planten gewend, terwijl ze exotische rassen eerder vreemd vinden. Inheems onkruid – zoals brandnetel, weegbree en distel – zijn uitstekende bronnen van nectar voor bijen en andere bestuivende insecten zoals vlinders en hommels.
Vermijd planten met gevulde bloemen, waarbij het hart amper zichtbaar en moeilijk bereikbaar is. Deze zijn speciaal veredelt en vaak steriel, wat betekent dat ze geen nectar bevatten. Hoewel zulke weelderige bloemen er mooi uitzien, hebben ze bijen niet veel te bieden.
Een eenvoudige manier om meer bloemen voor bijen in je tuin te zetten, is het uitzaaien van een zaadmix die speciaal is samengesteldom bijen aan te trekken. Veel van deze mengsels bevatten echter planten uit het Middellandse Zeegebied of de VS – hoewel de bloemen open, en dus heel geschikt voor insecten, zijn, geven wilde bijen nog steeds de voorkeur aan inheemse planten. Kies daarom bij voorkeur mengsels van zaaigoed die zijn samengesteld voor jouw regio. Je vindt ze het snelst in boerderijwinkels en bij landbouworganisaties.
Voorbeelden van bijvriendelijke bloemen en vaste planten
- Akelei
- Aster
- Bijenbrood (Phacelia)
- Dahlia (enkelbloemige rassen)
- Vuurpijl (Kniphofia)
- Kamperfoelie ('s avonds aromatisch)
- Campanula (rassen met rond bloemblad)
- Kattenkruid
- Krokus
- Lavendel
- Longkruid
- Lupine
- Teunisbloem (bloeit 's nachts)
- Slangenkruid (Echium vulgare)
- Muurzeepkruid (bloeit 's nachts)
- Duizendblad
- Zonnebloem
- Kaasjeskruid
- Hyssop
Zijn hortensia's bijenvriendelijk?
Hortensia's zijn zeer gevarieerd en slechts een paar ervan zijn bijenvriendelijk. Kies voor een bijvriendelijke tuin voor een type met fertiele bloemen in het midden van het bloeischerm, zodat de bijen bij de kostbare nectar kunnen komen.
Voorbeelden van bijenvriendelijke struiken en bomen
- Appel
- Braam
- Klimop
- Framboos
- Vlier
- Hondsroos
- Ribes
- Klimroos (soorten met enkelvoudige bloemen)
- Gele kornoelje
- Kardinaalsmuts
- Wilg
- Sleedoorn
- Kruisbes
- Meidoorn
- Vijfbladige wingerd
- Wilg
Kweek je eigen bijenvriendelijke fruit en groenten
Groenten zoals tuinbonen, kool, komkommers, wortelen en uien telen, is goed voor jezelf en voor bijen. Geneeskrachtige planten zoals bernagie (Borago) en goudsbloem (Calendula) trekken ook veel insecten aan met hun bloemen vol nectar. Maak je moestuin compleet met aardbeien en kruiden voor een heerlijk geurend, overvloedig plekje.
Planten voor een bijenvriendelijk balkon
Het is heel gemakkelijk om je balkon uitnodigender voor bijen te maken: muurbloemen, Oost-Indische kers, Verbena, Lobelia, wilde salie en leeuwenbekjes zien er prachtig uit en bieden een rijke oogst voor bijen op doorreis. Ze zijn ook dol op keukenkruiden zoals salie, rozemarijn, lavendel, munt en tijm.
Het hele jaar door bijvriendelijke planten
Net zoals bijen het hele jaar door op zoek zijn naar eten, wil jij het hele jaar door genieten van een prachtige tuin. Hieronder vind je een paar planten die in de loop van het jaar in je tuin bloeien en bijenvriendelijk zijn.
Bijvriendelijke winter-/lentebloemen
- Appel
- Blauweregen
- Krokus
- Mahonia
- Kruisbes
- Sneeuwklokje
- Heide
- Sleedoorn
- Zoete kers
- Wilde tulp
- Winterakoniet
- Allium
Bijvriendelijke midzomerbloemen
- Braam
- Distel
- Venkel
- Vingerhoedskruid
- Campanula
- Framboos
- Lupine
- Rozemarijn
- Salie
- Tuingeranium
- Dovenetel
Bijvriendelijke nazomerbloemen
- Sedum
- Heide
- Kattenkruid
- Kogeldistel
- Lavendel
- Echinacea
- Andoorn
De bijenvriendelijke tuin in de winter
Er zijn niet veel bijenvriendelijke planten die in het koude jaargetijde bloeien, met als uitzondering de niet-inheemse winterclematis, nieskruid en Mahonia. De meeste bijen zijn 's winters niet op zoek zijn naar voedsel, maar komen dit seizoen door met de voorraden die ze al hebben verzameld. Toch zien we regelmatig een paar winterbijen op zoek naar voedsel, vooral in de stad. En je kan bijen op nog meer manieren helpen in de winter: een insectenhotel in je tuin of op je balkon biedt een veilige plek om te overwinteren. Als je vaste planten in de tuin hebt, snoei ze dan niet terug voor de winter, maar laat ze tot het voorjaar staan. Bijen en andere insecten overwinteren graag in de stengels.
Samenvatting: je tuin bijenvriendelijk maken
- Bijen zijn verantwoordelijk voor een groot deel van de bestuivingsactiviteit en zijn essentieel voor een functionerend ecosysteem
- Landbouw met monocultuur ontneemt bijen hun vertrouwde leefomgeving en voedsel
- Een bijenvriendelijke tuin biedt mogelijkheden voor nestplaatsen, beschutting en overwintering, waterbronnen en een breed scala aan voedsel
- Bijvriendelijke bloemen zijn open en hebben enkelvoudige bloemen, zodat de bijen de nectar in de meeldraden kunnen bereiken
- Vermijd het gebruik van pesticiden om de bijen te beschermen. Gebruik in plaats daarvan bestrijdingsmethoden tegen ongedierte die bijen ontzien
